جامع نیوز: “شاهنامه شاه‌طهماسبی” به‌عنوان فاخرترین، شاخص‌ترین و مهم‌ترین اثر فرهنگی، هنری و تاریخی ایران، پس از ۲۰ سال تلاش، با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، فرهنگستان‌هنر و بانک‌پاسارگاد رونمایی شد. به‌گزارش جامع نیوز، این اثر ملی و ارزشمند در مراسمی با حضور علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، علی معلم دامغانی رئیس […]
جامع نیوز: “شاهنامه شاه‌طهماسبی” به‌عنوان فاخرترین، شاخص‌ترین و مهم‌ترین اثر فرهنگی، هنری و تاریخی ایران، پس از ۲۰ سال تلاش، با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، فرهنگستان‌هنر و بانک‌پاسارگاد رونمایی شد.
به‌گزارش جامع نیوز، این اثر ملی و ارزشمند در مراسمی با حضور علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، علی معلم دامغانی رئیس فرهنگستان هنر، دکتر رضا داوری‌اردکانی رئیس فرهنگستان‌علوم، علی مرادخانی معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، دکتر مجید قاسمی مدیرعامل بانک‌پاسارگاد، جمعی از سفیران کشورها، برخی از مدیران بانک‌پاسارگاد، جمعی از هنرمندان، فرهیختگان، اهالی و اصحاب رسانه و علاقمندان به فرهنگ و هنر و در محل فرهنگستان هنر رونمایی شد.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی
بانک‌پاسارگاد در جهت حمایت از آثار فرهنگی و هنری گام‌های بلندی برداشته‌است
در این مراسم علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ضمن تشکر از دکتر مجید قاسمی مدیرعامل بانک‌پاسارگاد، به‌خاطر حمایت از بازنشر کتاب ارزشمند شاهنامه شاه‌طهماسبی گفت: به سهم خود لازم می‌دانم از همه کسانی‌که از بازنشر این کتاب فاخر حمایت کردند، به ویژه برادر عزیزم دکتر مجید قاسمی مدیرعامل بانک‌پاسارگاد صمیمانه تشکر و سپاسگزاری کنم که همواره در جهت حمایت از آثار فرهنگی و هنری گام‌های بلندی برداشته‌اند. جهان امروز مشتاق دانستن از ماست و جوان امروز جویای شناختی از خود و خاستگاه خود. بی‌تردید، آموز‌ه‌ای فرهنگ ایران اسلامی با معرفی درست می‌تواند ما را نسبت به هم صمیمی تر و صبورتر، رفتارمان را نیکوتر و زیباتر و ایرانمان را آبادتر و شکوهمندتر کند.
وی شاهنامه فردوسی را گنجی هزار ساله شمرد و ادامه داد: با این کار ارزشمند رنج سی‌ساله حکیم ابوالقاسم فردوسی، گنج هزاران ساله شد. حکیم می‌دانست که آرَشین تیرش در شبان و روزانِِ تاریخ، از پروازی بلند و بالا فرو نخواهد ایستاد و نامور نامه‌اش، شناسنامه تاریخیِ ملتی دیرسال خواهد بود. حکیم می‌دانست که زمین و زمان هم‌داستان شده‌اند تا حکایت‌های حکمت‌آمیز و منش آموز او را دهان به دهان، گوش به گوش، دست به دست، قلم به قلم و دل به دل روایت کنند.»
وی در اهمیت و ارزش شاهنامه فردوسی ادامه داد: شاهنامه ابوالقاسم فردوسی، در هزاره گذشته یکی از مهم‌ترین منابع الهام و مصادر جوشش ذوق هنرمندان بوده، داستان سرایان و شاعران، صحنه آرایان و نمایشگران، خنیاگران و نغمه پردازان، نگارگران و خوشنویسان جملگی اقبالی خاص و ارادتی خالص به شاهنامه داشته‌اند و از همنشینی شکل و مضمون، اثری دلنشین پدید آمده که سهم قابل توجهی از آثار تاریخی هنری را به خود، اختصاص داده‌است.
علی جنتی در باب اهمیت هنر افزود: هنر گذشته، هم رسانای پیام و اندیشه‌ها و رکن اصلی آموزش و انتقال مفاهیم آموزنده بود و هم مایه مباهات و نشانه‌ای از فرهیختگی. شاهان و حکمرانان بلاد نمی‌توانستند از چنین پدیده‌ای چشم فرو بندند و قدرش را نشناسند. و آنان که بر ایران حکومت یافتند به درایت و فراست و یا به تجربت دریافتند که اگر چه ملک و دولت دنیا را اعتماد نشاید لکن اهتمام باید. باید کاری کرد به نشانه فرهیختگی برای خیره کردن دنیا، باید قدمی برداشت برای دانستن مرتبه هنرمندانی که به حساسیت درون، چشم آخر بین جامعه‌اند. زیرا بالندگی ملک، در گرو تکریم عالمان، شاعران و هنرمندان است که در سیر ایام و گذشت روزگاران آثار ایشان، بی‌بیم زمان باقی می‌ماند. آثاری که هر خانه را نگارخانه می‌کند و انتشارش بر پژوهش و آموزش، بر فضل و فهم و هنر، بر دانش و بینش و بر سیاست و اجتماع تاثیر می‌گذارد، برکاتی عمیق و اصیل دارد.
وی در مورد آثار هنری دوران صفویه خاطرنشان کرد: هیچ مجموعه و گنجینه‌ای از هنر ایران نیست که آثار قابل توجهی از دوران صفویه در میانش دیده نشود. آثاری که عمدتا، بدون فاصله زمانی و نه از سر اجبار و اضطرار؛ بلکه به عنوان تحفه و پیشکش از ایران خارج می‌شدند و خود به سفیران فعال و نامیرای فرهنگی مبدل گردیدند. سفیرانی که هنوز پس از چهار قرن همچنان در کارند. یکی از ممتازترین آثار این دوره شاهنامه شاه طهماسبی است.
جنتی ادامه داد: کار این اثر از نیمه دوم قرن دهم آغاز شد و بیش از دو دهه در کتابخانه سلطنتی، به‌طور پیوسته، گروهی به کار آن اشتغال داشتند تا نسخه‌ای برازنده نام ایران و شایسته ادب فارسی بیافرینند که نمایه‌ای از مهارت و معرفت هنرمندان ایرانی و نگارستانی خرم و بی‌خزان باشد. خوشنویسان، نقاشان، صفحه‌آرایان و صحافان قلم فرو نگذاشتند تا یک هزار و دویست صفحه در قطع رحلی سلطانی با ۲۵۸ نگاره شکل یافت و در نگاره‌ها اثر خامه بزرگ‌ترین نقاشان زمان، مانند سلطان محمد و میر مصور و آقا میرک، هویدا است.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، خروج این اثر ارزشمند را در زمان عثمانی دانست و ادامه داد: این اثر در سال‌های اول قرن یازدهم هجری از ایران به عثمانی رفت تا چشم سلطان سلیم دوم را باز کند و روابط تیره و تار دو کشور را به نور خود روشن نماید.
وی در خصوص اهمیت این شاهنامه، به نقل از اورهان پاموک، نویسنده شهیر ترکیه و برنده جایزه نوبل ادبیات تصریح‌کرد: اورهان پاموک درباره این اثر ارزشمند نوشته‌است: «بسا که هنرمندان و نقاشان طراز اول عثمانی در حسرت دیدن نگاره‌های شاهنامه شاه طهماسبی به تب و تاب افتادند..،» و افزود: «این اثر از مرزهای تاریخ و جغرافیا گذشت. محققان بریتانیا و ایتالیا و آمریکا و هنرشناسان فرانسه و آلمان سال‌ها به آن پرداختند و شیفتگی و شیدایی خود را صادقانه بازگو کردند و بدینسان، عنوان گران‌ترین اثر هنری تاریخی ایران را از آن خود کرد.
علی جنتی، به حکایات و روایاتی که موجب پراکندگی اوراق این اثر مصور شده ، پرداخت و افزود: «حکایت برگ برگ شدن و پراکندن اوراق شاهکار را بی اشک حسرت، نه می‌توان گفت و نه می‌توان شنید! شاهنامه شاه‌طهماسب مانند هر اثر راستین هنری، راوی صادقی است از فرهنگ جامعه، از نقصان و کمال جاری در یک محدوده تاریخی و گویای اسرار درونی آدمیانی که سال‌ها از حیاتشان گذشته و عظامشان گسسته و اینک زنده و زیبا، پیش روی قرار گرفته‌اند، درست در قلب آثار زمان خویش و خود خویش را باز می‌نمایانند، بی ذره‌ای روی و ریا، حرف یا تحریف.
وی شاهنامه شاه‌طهماسبی را اثری ارزشمند برای پژوهشگران شمرد که از معماری و مجلس‌آرایی تا تزیینات و آلات رزم و شیوه زندگی به اندازه صدها مقاله و رساله موضوع دارد و ادامه داد: این اثر برای طالبان هنر سرچشمه تعلیم است و از رنگ و طرح نقاشی تا فنون کتاب آرایی آموزش ویژه دارد . برای نقادان کمک و معیار است و با ترازوی آن می‌توانند سرگی هنر را دریابند و محک بزنند. برای جامعه‌شناسان و مورخان رمز گشاست و گویا، آنجا که در نگاره‌ای بر سر در بنایی که مجلس کیانیان را نشان می‌دهد، کتیبه‌ای نقش بسته با حدیثی از پیامبر که من شهر علمم، علی باب آن. برای هنرمندان منبع جوشان الهام است و مصداقش هزاران هزار اثر. برای هر ایرانی در هر کجای جهان، پشتوانه‌ای قوی است که از باد و باران نیابد گزند.
رئیس فرهنگستان هنر
شاهنامه در ردیف برترین کتاب‌های تاریخ بشری است
در این مراسم همچنین علی معلم دامغانی رئیس فرهنگستان هنر در سخنانی به اهمیت این اثر ارزشمند اشاره کرد وگفت: راه مشخص است اما ما باز هم تردید می‌کنیم. این همه سند وجود دارد ولی باز هم گمگشتگی ! امروز سخن از کتابی در میان است که از سویی شناسنامه ملی ایرانیان است و از جانب دیگر کارنامه مذهب و تشیّع ایشان. در روزگار محمود غزنوی ترک‌ْسالاری که خواهی نخواهی باید بگوییم از انیران(غیر ایرانی) بوده و در مقابل ایرانیان می‌سگالید، شاعری و مردی فرزانه به کمک موبدان و دهقانان، پاره‌های افسانه‌های گذشته ایرانیان را جمع می‌آورد و آن را با طبعی شگفت، که موهبت الهی بود تبدیل به اثری کرد که ایرانیان به خاطرش به خود می‌بالند. نمونه‌های مشابه این اثر، آثاری است که هومر به یونان و ماهابهاراتا به هند تقدیم کرد.
وی افزود: شاهنامه در دولت محمودی، یعنی دولت ترکان و انیران، فراهم شد. فردوسی از یک جهت هم با قومیت محمود درگیر بود و از جهت دیگر با مذهب او که او ناصبی بود. محمود با عنوان یمین‌الدوله و امین المله، بزرگی از بغداد و خلیفه دارد. او عباسی است و علوی نمی‌اندیشد. اما فردوسی علوی است. اکنون بنگرید که یک مرد، تنها با یک کتاب به ۲ اعتبار در مقابل یکی از قوی‌ترین دولت‌های روزگار ایستاد. با اینکه در میان انیران هم فرد نژاده وجود دارد اما آن‌گونه که فردوسی می‌گوید، محمود غزنوی هم به حسب مذهب و هم به سبب نژاد، فردی نژاده نیست.
رئیس فرهنگستان هنر ادامه داد: کاخ آپادانا، ایوان شوش و… ویران شدند اما شاهنامه پاینده باد که فسونی ندارد. شاهنامه روشنایی چشم ایرانیان و تیری در چشم انیران بوده است. آن‌هایی که می‌دانند هیچ اما آن‌هایی که نمی‌دانند، بدانند که حکیم طوس، واقعا مسلمانی صادق و شیعه‌ای راستگوست. من به سهم خودم توحید حکیم را تصدیق می‌کنم. شاعران قدیم در ابتدای آثار خود اول به توحید، سپس به مدح نبی اکرم(ص) پرداخته و با مدح اولیا قصه را تمام می‌کردند.
معلم افزود: فردوسی در شاهنامه، عینا کلام علی(ع) را ترجمه کرده و بازگردانی از آیات قرآن را آورده‌است. ادبیات فارسی ظل قرآن و سنت پیامبر (ص) است. این مطلبی است که پیش از این گفته شده ولی شاید لازم بود که دوباره آن را یادآوری کنیم. فردوسی با دو وجه ملیت و مذهب مقابل محمود ایستاد و در گفتار اندر ستایش در ابتدای شاهنامه گفت: که من شهر علمم علیم در ست/ درست این سخن قول پیغمبرست.
پژوهشگر و استاد نقاشی ایرانی
چاپ ایرانی شاهنامه شاه‌طهماسب، بی‌نظیر است
دکتر مهدی‌حسینی در این مراسم در خصوص تاریخ این کتاب و ماجرای پراکنده شدن ورق‌های آن توضیح داد و گفت: نگارش شاهنامه طهماسبی در سال ۹۲۸ هجری قمری آغاز شد. دو سال بعد شاه اسماعیل از دنیا رفت و شاه طهماسب که نوجوانی ۱۱ ساله بود بر تخت سلطنت نشست. بدون شک یک نوجوان توانایی توجه به فرهنگ در عین کشورداری را ندارد. اما ادامه کار نگارش شاهنامه نشان می‌دهد مشاورینی در کنار او حضور داشتند که موضوع را پیگیری کردند و سرانجام در سال ۹۴۸ نگارش این اثر هنری به پایان رسید.
استاد دانشگاه هنر افزود: در آن زمان سلطان سلیم اول سلطان عثمانی از دنیا رفت و فرزندش سلطان سلیم دوم به حکومت رسید و مانند پدرش علاقه وافری به کشورگشایی داشت. نگرانی از علاقه سلطان جدید به کشورگشایی مانند پدرش باعث شد هیأتی ۴۰۰ نفره از ایران هدایایی به بارگاه او ببرند که شاهنامه طهماسبی یکی از آنها محسوب می‌شد.
وی ادامه داد: این شاهنامه تا اواخر حکومت عثمانی در خاک این کشور باقی ماند اما در دوره ضعف این حکومت، این کتاب نیز جا به جا شد و در اوایل قرن ۲۰ در اختیار یک فرانسوی قرار گرفت. پس از مرگ این فرانسوی، وارثین او شاهنامه را به دوتون که یک ثروتمند آمریکایی و رئیس موزه متروپولیتن نیویورک بود فروختند.
این پژوهشگر و استاد نقاشی ایرانی خاطرنشان کرد: مالک جدید شاهنامه ابتدا به بهانه عکس‌برداری و در واقع برای فرار از مالیات، این اثر هنری را ورق ورق کرد و ۷۸ برگ آن را به موزه متروپولیتن اهدا کرد و بخش دیگری از اوراق را در حراجی‌ها به فروش رساند. این کتاب که تا سال ۱۹۶۰ میلادی یکپارچه بود در این سال دچار یک جنایت وحشتناک فرهنگی شد و هر برگ آن به گوشه ای از دنیا رفت.
حسینی اضافه کرد: ۱۱۸ برگ شاهنامه در اختیار دوتون باقی مانده بود. پیش از انقلاب‌اسلامی تلاش‌هایی برای پس گرفتن آن انجام شد اما به نتیجه نرسید. پس از پایان دفاع مقدس،مرحوم دکتر حسن حبیبی موضوع را پیگیری کرد و مذاکراتی برای این مسئله با وارثان دوتون انجام شد.
وی اظهار داشت: در آن زمان برای فروش این اوراق ۱۵ میلیون دلار درخواست شد که با توجه به شرایط اقتصادی دولت بسیار زیاد بود. سرانجام یک نقاشی در موزه هنرهای معاصر به مبلغ ۱۵ میلیون دلار فروخته شد تابه ازای آن این شاهنامه خریداری شود.
استاد دانشگاه هنر تصریح کرد: هنگام معاوضه این آثار این نگرانی در میان مسئولین وجود داشت که طرف آمریکایی کلاهبرداری کند اما در نهایت ۱۱۸ برگ شاهنامه به ایران رسید. این معامله به هیچ‌وجه به ضرر ایران نشد زیرا آن نقاشی درحال حاضر حدود ۲۵ میلیون دلار قیمت دارد اما یک برگ شاهنامه فردوسی سال گذشته در یک حراجی ۱۲ میلیون دلار فروخته شد.
وی خاطرنشان کرد: سه سال پیش موزه متروپولیتن چاپ جدیدی از شاهنامه طهماسبی منتشر کرد که در آن زمان از اینکه ما به عنوان صاحبان شاهنامه آن را منتشر نکرده‌ایم دچار حسودی شدم. امروز که چاپ ایرانی اثر را می‌بینم بدون‌تعصب اعتقاد دارم چاپ ایرانی به مراتب کیفیت بهتری از چاپ آمریکایی دارد.
حسینی ادامه داد: حسن اتفاق این است که در سالی که به نام فرهنگ نامگذاری شده این اثر هنری رونمایی شده است. امیدوارم به انتشار همین یک اثر اکتفا نشود و هنرمان را والا نگاه داریم.
وی در پایان از خیرین درخواست کرد با توجه به قیمت بالای این شاهنامه و تعداد بالای دانشجویان هنر و نیاز به دسترسی به آن، تعدادی از آنها را خریداری و به کتابخانه دانشگاه ها اهدا کنند که پس از آن مجید قاسمی مدیرعامل بانک‌پاسارگاد که مجموعه تحت مدیریتش حامی مالی انتشار این اثر محسوب می‌شود، این نوید را داد که به میزان نیاز تمام دانشگاه‌های هنر کشور، شاهنامه طهماسبی خریداری و اهدا خواهد شد.
مدیرعامل بانک‌پاسارگاد
“شاهنامه شاه‌طهماسبی” پیوند دوباره با تاریخ ایران است
در ادامه دکتر مجید قاسمی مدیرعامل بانک‌پاسارگاد ضمن اشاره به شعار” آنچه توانسته‌ایم لطف خدا بوده‌است” در بانک‌پاسارگاد گفت: این کار در زمره اولین اقدامات فرهنگی از ابتدای تأسیس بانک‌پاسارگاد در سال ۱۳۸۴ بود که توسط فرهنگستان‌هنر مطرح شد و به لطف خداوند توانستیم تنها گوشه کوچکی از این کار را بر عهده بگیریم. در این راستا باید از کلیه عزیزانی که برای باز نشر این شاهکار هنری نقش داشته‌اند یاد کنیم.
وی در ادامه با اشاره به این نکته که رونمایی از این اثر تاریخی برای کسانی که نام ایران، دل‌های آنان را به تپش می‌آورد احساس غرور ایجاد می‌کند افزود: بانک‌پاسارگاد بنا به وظیفه ملی، برای ترویج فرهنگ، هنر و اندیشه‌های اصیل ایرانیان، رسالت خاصی را برای خود تعریف کرده و در همین راستا و در چارچوب مسئولیت‌های اجتماعی بانک، کارهای فرهنگی بزرگی را انجام داده‌است. وی راه‌اندازی موزه هنرهای تجسمی بانک پاسارگاد را نمونه‌ای از این اقدامات ذکر کرد و تصریح کرد: تابلوهای نفیسی از هنرمندان بسیار ارزشمند ایران در این موزه جمع‌آوری شده که بعضی از آنها در حراج‌های بزرگ دنیا همچون حراج کریستی با قیمت های بالا عرضه شده‌است. مدیر عامل بانک پاسارگاد از همه هنر دوستان دعوت کرد برای پی بردن به اینکه هنرمندان ما چه سرمایه‌های عظیمی برای یادآوری افتخارات ملی هستند، از این موزه دیدن کنند.
وی با اشاره به تأسیس دانشگاه‌خاتم توسط بانک پاسارگاد، به عنوان یکی دیگر از اقدامات ارزشمند این بانک افزود: امیدواریم این دانشکاه روزی نقطه آمال و آرزوهای همه کسانی شود که دوست دارند در بهترین دانشگاه جهان تحصیل کنند. بر اساس پیش‌بینی‌های صورت گرفته، این دانشگاه به یکی از بهترین دانشگاه‌های دنیا تبدیل خواهد شد.
به گفته قاسمی، انتخاب نام “پاسارگاد” برای این بانک، نشان دهنده گرایش راهبران فکری تأسیس این بانک است. این نام از میان یک‌هزار و ۱۹۴ اسم و با ۵۲۳ نفر ساعت تلاش و زحمت، انتخاب شده‌است.
قاسمی ضمن اشاره به حمایت بانک‌پاسارگاد از ساخت فیلم سینمایی “جدایی نادر از سیمین” که بر قله سینمای جهان قرار گرفت و جایزه اسکار را از آن خود کرد ادامه داد: بانک‌پاسارگاد آمادگی خود را برای حمایت از چاپ یا باز سازی آثار ارزشمند مفاخر ایرانی که یادآور یاد و خاطره این مرز و بوم است اعلام می‌کند. رونمایی از شاهنامه شاه‌طهماسبی به عنوان یکی از بزرگ‌ترین شاهکارهای دنیا، ما را دوباره با تاریخ این مرز و بوم پیوند زده‌است.
دکتر قاسمی همچنین با اعلام خبر راه‌اندازی بنیاد هنر و اندیشه بانک پاسارگاد افزود: از این پس تمامی فعالیت‌های حمایتی این بانک در قالب این بنیاد انجام خواهد شد. امیدواریم نام ایران بر بال‌های هنر و اندیشه ایرانی در دنیا بدرخشد.
مدیرعامل بانک‌پاسارگاد در پایان اعلام کرد: بانک‌پاسارگاد “شاهنامه شاه‌طهماسبی” را به تعداد مورد نیاز، برای اهداء به تمامی دانشگاه‌های هنر و مراکز فرهنگی تهیه و ارسال خواهد کرد.
گفتنی است “شاهنامه شاه‌طهماسبی” حاوی تصاویر ۱۱۶ نگاره، جلد، آستر بدرقه، سرلوح و دیگر تذهیب‌های موجود در موزه هنرهای معاصر به همراه ۳۳ نگاره از موزه متروپولیتن، ۱۰ نگاره از مجموعه خلیلی در لندن، ۹ نگاره از بنیاد آقاخان، سه نگاره از موزه هنرهای اسلامی قطر، ۱۳ تصویر متن شاهنامه (نمونه خط و جدول بندی) و یک نگاره از موزه رضا عباسی تهران است که هر کدام از این نگاره‌ها شرحی به دو زبان فارسی و لاتین دارد.
مقدمه این اثر را «علی معلم دامغانی»، «محمود فرشچیان» و «علی جنتی» وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نگاشته‌اند. این کتاب در قطع سلطانی و با صحافی نفیس و قاب در ۴۲۰ صفحه توسط انتشارات فرهنگستان هنر به چاپ رسیده‌است. انتشار این اثر ارزشمند تاریخی پس از سال‌ها پژوهش وتحقیق با همکاری موزه هنرهای معاصر تهران و حمایت بانک پاسارگاد محقق شد.
